DESIGN 2011 Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων

Γάργαρος Ουρανός 2009

Γάργαρος Ουρανός 2009

Δημοτική Διεθνής Πινακοθήκη, σε σχήμα αστερισμού, στο ορεινό χωριό Γέργερη, στην Κρήτη.
 

Κείμενο-σκεπτικό  της Πολυξένης Κασδά 

Ο στόχος μας ήταν να δημιουργήσουμε στο ορεινό χωριό Γέργερη που γέρνει στις παρειές του θρυλικού όρους Ϊδη , ένα μόνιμο σημείο διεθνούς αναφοράς και να ανυψώσουμε την τοπική πολιτιστική κληρονομιά  Εξήντα περίπου επιλεγμένοι  καλλιτέχνες δώρισαν τα έργα τους για να γίνει η πινακοθήκη του δήμου Ρούβα.  Γι αυτόν τον σκοπό, δημιουργήσαμε μια πολυκεντρική πολιτιστική κιβωτό, σε σχήμα αστερισμού, που απλωνόταν από τη μια άκρη του χωριού στην άλλη. Αποθήκες, παλιοί νερόμυλοι και εγκαταλελειμμένα κτίρια μετατράπηκαν σε χώρους εκθεσιακούς  και η νεολαία του χωριού εμπνεύστηκε να στρώσει τους δρόμους και τους τοίχους των σπιτιών με αστερισμούς που, σαν το νήμα της Αριάδνης, ένωναν τα σημεία της έκθεσης.

Οι ντόπιοι καλλιτέχνες ετοίμασαν έργα από ρίζες δέντρων και πέτρες σκαλισμένες με σχήματα αυθεντικά βγαλμένα από την ψυχή του τόπου και τα εγκαίνια που κράτησαν δυο γιορτινές μέρες συνοδεύτηκαν από την παραδοσιακή μουσική των βοσκών με τις χειροποίητες ασκομανδούρες τους. 

Τα εγκαίνια ξεκίνησαν στο Φουαγιέ με την ομιλία του καθηγητή της αστροφυσικής κύριο Παπαμαστοράκη. Η δεύτερη στάση ήταν στους Νερόμυλους, όπου οι νοικοκυρές προσέφεραν ρακί και ντόπιες λιχουδιές. Ακολούθησε ένα υπαίθριο πανηγυρικό τραπέζωμα. Τα εγκαίνια συνεχίστηκαν την άλλη μέρα με ένα πικ νικ στο περίφημο δάσος του Ρούβα, με χορό στις παρειές του Ψηλορείτη, κατά την επιστροφή και με επιδόρπιο στην Βρωμολίμνη, με τις νεροχελώνες, τα νερόφιδα και τα άγρια πουλιά. Τα εγκαίνια έκλεισαν στο παλιό σχολείο, στο τέλος του χωριού, όπου μας υποδέχτηκαν οι βοσκοί με τις ασκομανδούρες,

Τον φθινόπωρο  της ίδιας χρονιάς, καλεσμένη από το δήμαρχο του Chateau Landon στη Γαλλία, πρότεινα την ένωση της Γέργερης με το Chateau Landon, πράγμα που έγινε δεκτό από αμφότερους δημάρχους. 

το 2010, το παλιό σχολείο που στέγαζε πολλούς από τους πίνακες γκρεμίστηκε από το δήμο για να χτιστεί ένας ξενώνας και οι πίνακες πήγανε στη βιβλιοθήκη του χωριού, στο γηροκομείο και στο καφέ που χτίστηκε, στο μεταξύ, στην Βρωμολίμνη. Τώρα ο δήμος του Ρούβα συγχωνεύτηκε με το δήμο Γόρτυνας 

έργα της συλλογής βρίσκονται και στο τοπικό γηροκομείο

Την εκδήλωση επιμελήθηκαν οι Πολυξένη Κασδά και η Χρύσα Βαθιανάκη 

Τους αστερισμούς της νεολαίας του χωριού η Έφη Κουτεντάκη και η Μαρία Πρινανιάκη

Ο Γάργαρος Ουρανός παρουσιάστηκε στο Δήμο Αθηναίων στις  31/10/09

ΟΙ ΚΗΠΟΙ ΤΗΣ ΟΥΡΑΝΙΑΣ

ΓΑΡΓΑΡΟΣ ΟΥΡΑΝΟΣ

Από το Διεθνές Έτος Αστρονομίας 2009

στο Έτος της Βιοποικιλότητας 2010

Πως δημιουργήθηκε στα Κρητικά βουνά

ένα πρότυπο εναλλακτικού τουρισμού

βασισμένο στην οικολογία και τον πολιτισμό.

Αποσπάσματα από το διήγημά μου

Γεργεριανή εμπειρία

Θεέ μου σε παρακαλώ
Τον ουρανό ν αλλάξεις

Και βάλε τ άστρα στην σειρά

Μια Κρήτη να μου φτιάξεις

Μετρώ τ αστέρια τ ουρανού μα
Λείβεται μου ένα

Φαίνεται πως δεν σε μέτρησα

Αγάπη μου εσένα

Εισαγωγή

Στους Κήπους της Ουρανίας, μούσας της αστρονομίας και κόρης της Μνημοσύνης, ενώνουμε κάθετα το μέλλον με το απώτερο παρελθόν, θεμελιώνοντας μια βαθιά ριζωμένη χωροχρονική αντίληψη, με μυθικές συντεταγμένες, σε διάφορα σημεία της γης

Η Γέργερη ένα απόμακρο χωριό στις παρειές του θρυλικού Ψηλορείτη δίπλα στο δάσος του Ρούβα και στον δρόμο για το Ιδαίον Άντρον ήταν μια ιδανική τοποθεσία για μια ακόμα θεμελίωση των Κήπων της Ουρανίας, αφού, είναι ανέγγιχτη από τον κοινότυπο τουρισμό

Στο οικολογικό βιότοπο της Γέργερης πραγματοποιήθηκε, τον Αύγουστο 2009, μια κιβωτός πολιτισμού, σε σχήμα αστερισμού, με τίτλο: Γάργαρος Ουρανός

Πενήντα δύο επιλεγμένοι καλλιτέχνες, από κάθε γωνιά της γης, ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμά μας και μέσα σε ένα μήνα διαμορφώθηκαν τέσσερις εκθεσιακοί χώροι, που έπιαναν τη Γέργερη από τη μια άκρη στην άλλη..

Σ αυτήν την διαδικασία το Φουαγιέ, ένα παραδοσιακό πέτρινο κτίριο που το χρησιμοποιούσαν σαν αποθήκη, δυο νερόμυλοι του 17^ου αι και το παλιό σχολείο στο τέλος του χωριού καθαρίστηκαν και ανακαινίστηκαν για να φιλοξενήσουν τα έργα

Η νεολαία του χωριού... έστρωσε τα σοκάκια και τους τοίχους των σπιτιών με αστερισμούς, έτσι, ώστε για να πας από το ένα σημείο της έκθεσης στο άλλο, ακολουθούσες τον Δρόμο των Αστεριών.

Αποσπάσματα από το διήγημα της Κασδά, Γεργεριανή Εμπειρία   
Ένα κομμάτι βράχου από το όρος ΊΔΗ αναπαύεται πάνω στο γραφείο μου. Είναι ενθύμιο από την εκδρομή μας στα « όρη», αρχαία λέξη που έχει διατηρηθεί αναλλοίωτη στην Κρητική διάλεκτο, όπως και άλλα αρχαία ονόματα. Ο βράχος είναι γραμμωτός, με εναλλασσόμενες γκρίζες και μαύρες στρώσεις που αναπτύσσονται γεωμετρικά 1-1-2-3-5 σύμφωνα με τη Χρυσή Σειρά,, απεικόνιση του λόγου της ψυχής που είναι «εαυτών αύξων», με τον ίδιο τρόπο που η αντάρτικη Γεργεριανή ψυχή μεγάλωσε μέσα από τα τραχιά δυσπρόσιτα όροι, όπου γέρνει σαν μετεωρίτης, έξω από τον χρόνο

Τα εγκαίνια ήταν σε δυο μέρες απόσταση, όμως, «όσα φέρνει η στιγμή, δεν τα φέρνει ο χρόνος». Η μνημειακή απόλυτη στιγμή υψώνεται σαν ένα κάθετο κύμα φέροντας την συσσωρευμένη δύναμη μιας ολόκληρης ζωής και τα πράγματα γίνονται ως εκ θαύματος, με τον παντοδύναμο Ελληνικό τρόπο

Ολόκληρο το χωριό έγινε μια πολυκεντρική πινακοθήκη σε σχήμα αστερισμού, μια κιβωτός πολιτισμού πάνω στα βουνά, που μπορείς να την δεις ολόκληρη από ένα αεροναυτικό σημείο αναφοράς...

Εδώ όλοι είναι γνωστοί με το παρατσούκλι τους, αφού, το ίδιο ονοματεπώνυμο μοιράζεται από τους μισούς κατοίκους του χωριού, παρατσούκλια που πηγάζουν από χαρακτηριστικά γεγονότα της ζωής τους. Μπορείς να πας βαθιά μέσα στην ιστορία του χωριού, σκάβοντας στα παρατσούκλια των κατοίκων του Το Γεργεριανό μου παρατσούκλι, όπως έμαθα, είναι Πι Ξι Κάππα, το περίφημο υλικό μου με το οποίο είναι καλυμμένη η Ζεφειρούλα, το παλιό  σαραβαλάκι Panda Fire με το οποίο πάντα ταξιδεύω, αφήνοντας πίσω μου κομμάτια ΠΞΚ, λες και αφήνω το πετσί μου.....  

Ζεφειρούλα, Σπίτι/Δίκτυο, στο Δρόμο του ΠΞΚ

  Στην Γέργερη δεν υπάρχει θάνατος. Το ένιωσα αυτό στην βραχώδη υφή της Ίδας, που ξεσκέπαζε την ρυθμική της δομή και τα στενά της μονοπάτια που οι Γεργεριανοί σκαρφάλωναν με τα αυτοκίνητα τους να κρέμονται στις άκρες του γκρεμνού, απαγγέλλοντας μαντινάδες της στιγμής, παραβλέποντας τελείως τον κίνδυνο, φερόμενοι, με τον πιο φυσικό τρόπο, σαν Αθάνατοι

...Στην επιστροφή, συναντήσαμε τριάντα νέους που έστρωναν τα στενά σοκάκια που ένωναν τα διαφορετικά σημεία της έκθεσης με αστερισμούς, κάτι σαν το μίτο της Αριάδνης. Η μνήμη είναι παντοδύναμη και ο τρόπος μας μυθικός.

«Για να βρεις τον δρόμο σου, πρέπει να πατήσεις στα άστρα» σχολίασε ένας παππούς χωριανός, μου είπε η Πρινιανάκη που επέβλεπε την εγκατάσταση.

Στο δωμάτιό μου στον Κέραμο είδα με ανακούφιση ότι το ψυγείο ήταν γεμάτο σταφύλια και σύκα και ήμουν έτοιμη να βυθιστώ μέσα στο μελανό φως του ονείρου, όταν μια παρατεταμένη σειρά από πυροβολισμούς έσπασε την σιωπή της νύχτας. Συνειδητοποίησα ότι γινόταν ένας γάμος στο διπλανό χωριό και οι μπαλοτιές, πυροβολισμοί στον αέρα είναι ένας συνήθης τρόπος να γιορτάζεις τους γάμους σου εδώ 

 

Οι Γεργεριανοί εργάτες, μας βοηθούσαν στο στήσιμο των έργων με πηγαία αίσθηση του ωραίου, μια άμεση αίσθηση παρουσίας, που ξέφευγε από χάρτες και θεωρίες...

Μετά το καταιγιστικό συμπόσιο περπατήσαμε ως τους νερόμυλους, στάσεις 2 και 3 της έκθεσης, ακολουθώντας το Μονοπάτι των Αστεριών...

Μεγάλα ταψιά επέπλεαν εδώ και εκεί μέσα στην αστροπασπαλισμένη νύχτα, με κεράσματα από τα γύρω σπίτια, ταψιά φορτωμένα με καρπούς, φρούτα, κέικ, τυροπιτάκια συνοδευόμενα από το τσούγκρισμα μικρών ποτηριών με ρακί....

Μια πραγματική γιορτή διαδραματιζόταν στον νερόμυλο του 17^ουαι: Έργα από τη Βενετία, τη Νέα Υόρκη, την Κορέα, το Παρίσι, σήματα μιας διεθνούς παρουσίας σ αυτό το ατμοσφαιρικό πέτρινο κτίσμα που αποθήκευε αιώνες την ενέργεια των τρεχάμενων νερών.

Μετά την στάση στους νερόμυλους συνεχίσαμε τον δρόμο μας στο τελικό σημείο 4 της έκθεσης, το παλιό σχολείο του χωριού, όμως, πριν φτάσουμε, ένα τεράστιο, γιορτινό τραπέζι φανερώθηκε στη μέση του πουθενά, στρωμένο για ένα πλούσιο φαγοπότι. Συνειδητοποιήσαμε ότι τα εγκαίνια θα συνεχιζόντουσαν στην επόμενη ημέρα με την παραδοσιακή μουσική των βοσκών με τις χειροποίητες ασκομανδούρες τους και ότι η εκδρομή στο δάσος του Ρούβα ήταν μέρος των εγκαινίων που είχαν ξεκινήσει την προηγούμενη στις εννέα το βράδυ.

Εδώ ο χρόνος δεν περιορίζεται στα μηχανικά τικ του ρολογιού. Είναι το ομηρικό Ήμαρ, τεμάχιο βιωμένου χρόνου όπου ζεις μια κατάσταση... 
Το δάσος του Ρούβα στην νοτιοανατολική πλευρά του Ψηλορείτη είναι ένας ναός άγριας ζωής. Το φιλόξενο γλέντι που μας επιφύλαξαν οι Γεργεριανοί ήταν μια εκπληκτική εμπειρία μέθεξης μέσα σε ατελείωτες συστάδες πρίνων και όχι μόνο: σφεντάμια, πλατάνια, κυπαρίσσια, πεύκα, αζιλάκο, Κρητικά κεφαλάνθηρα, τσάι του βουνού, μαλοτήρα και κυκλάμινα. Το δάσος είναι κατοικημένο με τον Κρητικό αγριόγατο Φελις Σιλβεστρις, τον ασβό Μέλες- Μέλες, την ζουρίδα, την Καλογιανού, τον λαγό, τον Μυοξό Γκλις- Γκλις Αρτζεντέους, τον αγκαθοποντικό, τη μυγαλή, το λιακόνι, τον βάτραχο Ράνα Τιριμπούντα και την ελληνική χελώνα! Και από ορνιθοπανίδα; οι σκάρες, ο Κοκαλάς γυπαετός, ο Χρυσαετός Βιτσίλας, ο Μπουτέο-Μπουτέο o λαγουδογέρακας, οι πέρδικες, ο γαλαζοκότσυφας, οι σπίνοι, οι καρδερίνες, η μπεκάτσα, οι μέλισσες και οι πεταλούδες. 

 Οι κάτοικοι της Γέργερης μας είχαν φιλοξενήσει σε μια ζωντανή κιβωτό βιοποικιλότητας.

Όλα έγιναν φυσικά, με παραδοσιακή ιερότητα, στο μαγευτικό ρυθμό της λύρας του Ψαραντώνη, τον «γιό του Ψηλορείτη», με την χρεία που θυμίζει βράχια. Οι φίλοι μας απάγγελλαν στίχους, από τα τραγούδια του, που ξεχυνόντουσαν από τις ορθάνοιχτες πόρτες των αυτοκινήτων, με σεβασμό, μαζεμένοι γύρω από το ξύλινο τραπέζι, πίνοντας ρακί, περιμένοντας να ψηθεί το κρέας με τον τρόπο τον «Αντικριστό».

Στον Αντικριστό τρόπο ψησίματος, η φωτιά ανάβει στο κέντρο του κύκλου και τα κομμάτια κρέατος είναι τοποθετημένα στην περιφέρεια γύρω της σαν πλανήτες γύρω από τον ήλιο

Όταν ψήθηκε το κρέας γύρω από την κεντρική φωτιά, μια ολόκληρη ορχήστρα από όργανα ξετρύπωσε από τα αυτοκίνητα και οι Γεργεριανοί άρχισαν να τραγουδούν, με φόντο τον καπνό της χόβολης. ¨Ήταν σαν ένα τελετουργικό θυσίας αφιερωμένης στους θεούς, μια ελληνικότατη φανέρωση υπόστασης που διαφεύγει κάθε περιγραφή

Σ αυτήν την κιβωτό της βιοποικιλότητας, ανάμεσα στις κατσίκες και τους κέδρους, νιώθαμε ότι εδώ υπάρχει μόνο το τώρα, ένα γιγαντιαίο ΤΩΡΑ που επεκτείνεται κάθετα και οριζόντια ως το άπειρο, μέθεξη παραδεισένια στον Λόγο μας τον απερίγραπτο που «όλος ήν εν τοις κάτω και των άνω ουδόλως απήν».

Στην επιστροφή, τα αυτοκίνητά μας σταματούσαν στις απότομες πλαγιές του Ψηλορείτη και πεταγόμασταν έξω, ένας τη φορά, να χορέψουμε στο ρυθμικό ρυθμό του Ζεϊμπέκικου 1/8 1/16 1/16-1/8 1/8 1/8 1/16 1/16-1/8 1/8 1/8 που αντηχούσε  από τα ραδιόφωνα των αυτοκινήτων, ενώ οι άλλοι έπαιζαν παλαμάκια με σεβασμό μέχρι να τελειώσει ο προσωπικός χορός, έκφραση της ιδιαιτερότητας του καθενός.

έτσι, χορεύοντας και τραγουδώντας κατεβήκαμε στην θρυλική Βρωμολίμνη, ή, Μνήμα του Διογένη, ένα χιλιόμετρο απόσταση από τον οικισμό. Η πιο εξέχουσα εκδοχή είναι ότι αυτή η μυστηριώδη εδαφική κατολίσθηση έχει προκληθεί από πτώση μετεωρίτη. Υπάρχουν πολλές μικρές τρύπες, τα 'χωνιά', στην γύρω περιοχή, σημάδια μιας βροχής μετεωριτών;

Στην πρώτη μας επίσκεψη, η Βρωμολίμνη ήταν γεμάτη νεροχελώνες. Μετά κρύφτηκαν. Ίσως προτιμούν την συντροφιά των νερόφιδων, του Κρητικού βατράχου και της πλούσιας ποικιλίας από άγρια πουλιά που βρίσκουν καταφύγιο στην ιδιαιτερότητα του εδάφους.

Πρόσθετα:

Τον Οκτώβριο 2009, η Π Κασδά πήγε στην γαλλική πόλη Chateau Landon στην Γαλλία, με ειδική πρόσκληση από το δήμαρχό της, για να συμμετάσχει στην έκθεση που διοργανώθηκε σε ολόκληρη την πόλη . Εκεί, πρότεινε την ενοποίηση της Γέργερης με το Chateau Landon, μέσω των Κήπων της Ουρανίας, που είναι αφιερωμένοι στην διατήρηση της τοπικής πολιτιστικής κληρονομιάς και τον διαπολιτιστικό διάλογο. Η πρόταση έγινε δεκτή και από τους δυο δημάρχους

Το 2010, ο Δήμος του Ρούβα συγχωνεύθηκε με τον Δήμο Γόρτυνας και η δυναμική δημοτική πινακοθήκη Γάργαρος Ουρανός πήρε μια διαφορετική διάταξη. Τα έργα  στεγάστηκαν στο καινούργιο αναψυκτήριο στην Βρωμολίμνη, στην βιβλιοθήκη του χωριού, στο γηροκομείο του χωριού, στο νερόμυλο και στο Φουαγιέ..

 

Ευχαριστούμε

τους Ποιμένες Αγραυλούντες με τα χειροποίητα όργανά τους

Τη νεολαία της Γέργερης που έντυσε την διαδρομή της έκθεσης με άστρα, προεδρία Κουτεντάκη και επίβλεψη Πρινιανάκη

Το παν/μιο Κρήτης και τον καθηγητή Ι. Παπαμαστοράκη που μας μίλησε για το Σύμπαν από την Κρήτη και οι κάτοικοι της Γέργερης και των γύρω περιοχών ένιωσαν να συμμετέχουν στο έτος Αστρονομίας

Τις νοικοκυρές που μας κέρασαν Κρητικές λιχουδιές σε όλη την διαδρομή στα σοκάκια της Γέργερης, στην διάρκεια των εγκαινίων της έκθεσης,

Στους κατοίκους που ομόρφυναν τη διαμονή μας με τις μαντινάδες τους και για το γενναιόδωρο συμπόσιο στο δάσος του Ρούβα που μας ενέταξε, από μόνο του, στο έτος της βιοποικιλότητας 2010

Ευχαριστούμε την κυρία Κατερίνα για τα αξέχαστα πρωινά που προετοίμαζε από τα χαράματα στον Κέραμο με  καλτσούνια, μιζιθρόπιτα, σφακιανή, χορτοπιτάκια, τυροψωμάκια, μπουγάτσα και βέβαια διπλές δόσεις υπέροχο ελληνικό καφέ όπου μας φιλοξένησε ο δήμος του Ρούβα, καθώς και την Βιβή, που μας περιποιήθηκε με τις πεντανόστιμες μαγειρικές της μητέρας της και το αξέχαστο ρακί του πατέρα της

Ευχαριστούμε τον δήμο Ρούβα και τους ντόπιους που συμμετείχαν στις εκδηλώσεις μας και που μας φιλοξένησαν σε έναν ιδιαίτερο και σπάνιο πια τρόπο ζωής, τον Γεργεριανό τρόπο ζωής, που οφείλουμε να σεβαστούμε και να διατηρήσουμε

Αυτή ήταν η έμπρακτη πρότασή μας για μια εναλλακτική μορφή τουρισμού, όλα λειτούργησαν θετικά στα πλαίσια των αξιών της Ευρώπης και του κόσμου

Στις 30 Οκτωβρίου παρουσιάσαμε τον Γάργαρο Ουρανό, στο συμπόσιο για το Διεθνές Έτος Αστρονομίας (οργ.Κασδά), στην αίθουσα Τρίτση του δήμου Αθηναίων

Στην έκθεση Γάργαρος Ουρανός (Επιμέλεια: Π. Κασδά, Χρ. Βαθιανάκη, D. Bisutti, Dores Sacquegna, Pierre Chirouze)) συμμετείχαν οι:

Γαλλία: Dellavilla, Bechara, Fournier Claudine, Jaquemart Michel, Legrand Marie-PierreLevine Colette, Métier Monique, Bregent Edwige, Monreal Rafael, Picazo Sara, Romero Miriam, Soler Estela, Vial Magdalena, Winter Sonia ( μέλη της ομάδας K-Droz, Paris)

Ιταλία: Daniela Tomerini, Fausta Squatriti, Michele Cannao’, Alberto Schiavi, Luisella Carretta, Alberto Casiragay (απεσταλμένοι από το περιοδικό Poesia e Spiritualita), η Angioletta Denitto {Primo Piano LivinGallery}και οι Cristina Gori, Alessandro Cardinale, Piero Ferroglia

Ρουμανία: Virginia Videa, Gheorghe Zaharia, Grama Gabriel Valemtin

Ισλανδία: Dadi Guobjornsson,

Ινδία: Dev Udaiyan

Αυστραλία: Annee Kelly

Λίβανος: Lena Kelekian, Hilda Kelekian, Hagop Sulahian

Καραβαϊκή: Roopnarine Geeta

Καναδάς: Houle Daniel JAYD, Houle Easton, Roche David

Κορέα: Ruy Ilseon, Ruy Ilji

Η.Π.Α, Νέα Υόρκη: Hera,. Khurshid Saleem

Ελλάδα: από την Αθήνα, οι Γιώργος Συράκης, Γεύσω Παπαδάκη, Βασιλική Σοφρά, Αγγέλικα Κοροβέσση,  Αντώνης Παπαντωνίου, Γιώτα Bοργία, Πόλυ Κασδά, από την Θεσσαλονίκη ο Χρήστος Αλευράς και από την Κρήτη, οι Μανώλης Πρινιανάκης, Ρένα Ματαλιωτάκη, Αθηνά Τσιμπλοστεφανάκη, Χρύσα Βαθιανάκη.

.